TẾT TRUNG THU: NGUỒN GỐC, Ý NGHĨA VÀ PHONG TỤC Ở VIỆT NAM

Tết Trung Thu, hay còn gọi là Tết Đoàn Viên, là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng của người Việt Nam. Đây không chỉ là dịp để gia đình sum họp, mà còn là thời điểm để trẻ em vui chơi, thưởng thức những chiếc bánh trung thu ngon lành, và tham gia các hoạt động văn hóa đặc sắc. Hãy cùng Hoài Ân Viên khám phá về nguồn gốc, ý nghĩa và những phong tục của ngày Tết Trung Thu tại Việt Nam nhé.

tết trung thu

1. NGUỒN GỐC CỦA TẾT TRUNG THU

Tết Trung Thu, hay còn gọi là Tết Đoàn Viên, được tổ chức vào rằm tháng Tám âm lịch hàng năm, khi mặt trăng sáng và tròn nhất. Đây là lễ hội truyền thống với lịch sử lâu đời, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia Đông Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Nguồn gốc của Tết Trung Thu có nhiều phiên bản khác nhau, nhưng đều gắn liền với văn hóa ngắm trăng, tôn vinh thiên nhiên và những giá trị gia đình.

Nguồn gốc từ văn hóa Trung Quốc

Tết Trung Thu có khởi nguồn từ nền văn minh lúa nước ở Trung Quốc cách đây hơn 3,000 năm. Vào thời nhà Chu (1046–256 TCN), Trung Thu được tổ chức như một lễ hội để tạ ơn trời đất, đặc biệt là mặt trăng – biểu tượng của mùa màng bội thu. Người dân thời ấy tin rằng, vào đêm rằm tháng Tám, mặt trăng trở nên tròn đầy và sáng rực nhất, tượng trưng cho sự sung túc và viên mãn. Do đó, họ tổ chức nghi lễ để tạ ơn trời đất và cầu cho mùa màng tươi tốt, gia đình hạnh phúc.

Tết Trung Thu thực sự trở nên phổ biến trong thời nhà Đường (618 – 907), khi các vua chúa và tầng lớp quý tộc tổ chức lễ hội lớn với các buổi tiệc tùng, ngắm trăng, và làm thơ ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên. Theo sử sách, Hoàng đế Đường Huyền Tông rất yêu thích lễ Trung Thu và thường tổ chức lễ hội với những màn múa hát dưới ánh trăng. Từ đó, Trung Thu trở thành một lễ hội truyền thống phổ biến và được người dân ở nhiều tầng lớp xã hội đón nhận.

Truyền thuyết Hằng Nga và chú Cuội

Một trong những truyền thuyết nổi tiếng nhất gắn liền với Tết Trung Thu là câu chuyện về Hằng Nga và Hậu Nghệ. Hằng Nga được xem là nữ thần mặt trăng, người đã uống thuốc trường sinh và bay lên cung trăng. Từ đó, vào đêm rằm Trung Thu, người dân tin rằng Hằng Nga sẽ ngắm nhìn xuống trần gian, mang lại may mắn và phước lành cho mọi người. Hình ảnh Hằng Nga trong trang phục lộng lẫy, bên cạnh thỏ ngọc và cung trăng, đã trở thành biểu tượng không thể thiếu của Tết Trung Thu.

Ở Việt Nam, truyền thuyết Tết Trung Thu còn được kết nối với câu chuyện của chú Cuội. Theo truyền thuyết, chú Cuội là một người dân hiền lành, nhưng do sự cố với cây đa thần, đã bị bay lên cung trăng và sống mãi ở đó. Hình ảnh chú Cuội ngồi dưới gốc cây đa trên cung trăng luôn gợi nhớ đến những giá trị truyền thống và tinh thần đoàn kết trong văn hóa Việt.

Trung Thu trong văn hóa Việt Nam

Tại Việt Nam, Tết Trung Thu có từ thời xa xưa, với dấu tích xuất hiện trên các hoa văn của trống đồng Ngọc Lũ. Hình ảnh lễ hội, rước đèn, và cúng tế trăng trên trống đồng cho thấy người Việt từ lâu đã có truyền thống ngắm trăng và tổ chức các nghi lễ nông nghiệp vào mùa thu. Trung Thu ở Việt Nam không chỉ là dịp lễ cầu mùa màng mà còn trở thành ngày hội của trẻ em và gia đình. Theo thời gian, các phong tục như rước đèn, phá cỗ, múa lân đã trở thành nét đặc trưng không thể thiếu trong Tết Trung Thu của người Việt.

Như vậy, qua hơn 3,000 năm lịch sử, Tết Trung Thu đã từ một lễ hội tạ ơn mùa màng của người Trung Quốc, dần lan tỏa và hòa nhập vào văn hóa Việt Nam, trở thành ngày hội quan trọng cho trẻ em, gia đình, và cộng đồng.

2. Ý NGHĨA CỦA NGÀY TẾT TRUNG THU

Tết Trung Thu mang nhiều ý nghĩa đối với người Việt, từ văn hóa gia đình đến niềm vui của trẻ em:

- Sum họp gia đình, đoàn viên: Đây là thời điểm mọi thành viên trong gia đình quay quần bên nhau, chia sẻ niềm vui và gắn kết tình thân.

- Tết của trẻ em: Tết Trung Thu thường được gọi là “Tết Thiếu Nhi”, vì trẻ em được tặng quà, rước đèn lồng và tham gia các trò chơi dân gian.

- Vui chơi giải trí: Ngoài ra, Trung Thu cũng là dịp để người dân tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, giải trí, như múa lân, múa rồng, rước đèn.

- Giữ gìn bản sắc văn hóa: Tết Trung Thu là dịp để thế hệ trẻ hiểu và trân trọng hơn về văn hóa dân tộc, thông qua những phong tục truyền thống được duy trì qua nhiều thế hệ.

Đối với các doanh nghiệp, đây cũng là thời điểm để tri ân khách hàng, tổ chức các sự kiện cộng đồng, và gắn kết thương hiệu với những giá trị văn hóa của người Việt.

3. CÁC PHONG TỤC CỦA NGƯỜI VIỆT TRONG NGÀY TẾT TRUNG THU

Tết Trung Thu tại Việt Nam mang đậm dấu ấn văn hóa, với nhiều hoạt động đặc sắc mà mọi lứa tuổi đều có thể tham gia:

3.1. Rước đèn trung thu

Trẻ em khắp nơi đua nhau rước đèn lồng với nhiều hình dáng và màu sắc, từ đèn ông sao truyền thống đến các loại đèn hình thú ngộ nghĩnh. Đây là một phong tục không thể thiếu, tượng trưng cho niềm vui và sự trong sáng của trẻ nhỏ.

3.2. Múa lân

Múa lân sư rồng thường được tổ chức trong đêm Trung Thu tại các khu dân cư, tạo nên không khí sôi động, vui nhộn. Đây là hoạt động cầu mong may mắn, thịnh vượng cho mọi người.

3.3. Ngắm trăng và phá cỗ

Đêm Trung Thu, các gia đình sẽ cùng nhau bày biện mâm cỗ, với bánh trung thu, trái cây, và chè ngọt. Sau khi ngắm trăng, mọi người sẽ cùng nhau phá cỗ, thưởng thức những món ăn ngon trong không khí ấm áp.

3.4. Tham gia các trò chơi dân gian

Trong dịp Tết Trung Thu, các trò chơi dân gian như kéo co, nhảy sạp, và nhảy dây cũng được tổ chức rộng rãi tại các khu phố và trường học, giúp gắn kết cộng đồng và duy trì nét văn hóa đặc trưng của dân tộc.